Καρδιολογική εξέταση των αθλητών-Προαθλητικός έλεγχος

 

Καρδιολογική εξέταση των αθλητών

 Η τακτική σωματική δραστηριότητα συμπεριλαμβανομένης της συστηματικής άσκησης, είναι ένα σημαντικό συστατικό της θεραπείας για τα περισσότερα καρδιαγγειακά νοσήματα και σχετίζεται με μειωμένη καρδιαγγειακή θνησιμότητα καθώς επίσης και με μειωμένη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες. Επιπλέον, και στο γενικό πληθυσμό τείνει να επικρατήσει σήμερα ο καθιστικός τρόπος ζωής με αυξανόμενο τον επιπολασμό της  παχυσαρκίας και των σχετιζόμενων με αυτή καρδιαγγειακών νοσημάτων. Συνεπώς, η υιοθέτηση της σωματικής δραστηριότητας ως μέσου καρδιαγγειακής πρόληψης για το γενικό πληθυσμό είναι στην πρώτη γραμμή προτεραιοτήτων για όλες τις επιστημονικές εταιρείες της καρδιαγγειακής ιατρικής. Ωστόσο, η άσκηση πρέπει να γίνεται με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια, δηλαδή ο ασκούμενος να έχει ελεγχθεί ιατρικά ώστε να έχει αξιολογηθεί η δυνατότητα του να ασκείται σε κάποιο επίπεδο άθλησης. Αυτό ισχύει επειδή υπάρχουν περιπτώσεις καρδιαγγειακής νόσου (που μπορεί να είναι μία συγγενής ή επίκτητη διαταραχή) στις οποίες η έντονη άσκηση μπορεί σπανίως να οδηγήσει σε αιφνίδιο θάνατο ή άλλες επιπλοκές. Καρδιαγγειακά συμβάματα που μπορούν να εμφανιστούν με την άσκηση σε ασθενείς με υποκείμενη καρδιακή νόσο (διαγνωσμένη ή μη ) είναι η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, τα οξέα στεφανιαία σύνδρομα (ACS) όπως η ασταθής στηθάγχη και το έμφραγμα του μυοκαρδίου, παροδικά ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια  (ΤΙΑ), αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (CVA), και υπερκοιλιακές ταχυαρρυθμίες.

Σημειώνεται ότι αν και σπανίως, η άσκηση μπορεί παράδοξα να προκαλέσει ξαφνική καρδιακή ανακοπή σε άτομα με καρδιαγγειακή πάθηση, (αδιάγνωστη ή διαγνωσμένη) ιδιαίτερα αν ξεκίνησαν σχετικά έντονη άσκηση ενώ προηγουμένως είχαν καθιστική διαβίωση ή σε ασθενείς με προχωρημένη καρδιαγγειακή νόσο.
Οι κύριες αιτίες αιφνιδίου θανάτου σε αθλητές είναι οι εξής:

●Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (είναι η πιο συχνή αιτία αιφνιδίου θανάτου αθλητών, υπεύθυνη περίπου για το 35% των περιπτώσεων). Η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια είναι γονιδιακή νόσος και έχει το χαρακτηριστικό ότι οι πρώτες διαγνωστικές ενδείξεις συνήθως εμφανίζονται κατά την εφηβεία ή λίγο πριν την εφηβεία και τα παθολογικά ευρήματα στο ΗΚΓ προηγούνται χρονικά των υπερηχογραφικών ευρημάτων.

●Συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών (φαίνεται να είναι η δεύτερη αιτία σε συχνότητα, περίπου 17% των περιπτώσεων)

●Μυοκαρδίτιδα (περίπου 6%) 

●Αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια-AC ή ARVC  (περίπου 4% των περιπτώσεων αιφνιδίου θανάτου αθλητών)

●Άλλες μυοκαρδιοπάθειες  (πχ διατατική μυοκαρδιοπάθεια, μυοκαρδιοπάθεια από σαρκοείδωση)

●Βαλβιδοπάθειες (πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδας, στένωση αορτικής βαλβίδας)

●Διάφορες συγγενείς καρδιοπάθειες 

●Στεφανιαία νόσος ( είναι υπεύθυνη για περίπου το 3% των περιπτώσεων)

●Γονιδιακές παθήσεις καναλιών ιόντων ευθύνονται για περίπου το 3% των περιπτώσεων (γενετικές διαυλοπάθειες, όπως το συγγενές σύνδρομο μακρού QT και το σύνδρομο Brugada). Πολλές από τις καρδιακές διαυλοπάθειες γενετικής αιτιολογίας μπορούν να αναγνωρισθούν εγκαίρως από την προσεκτική μελέτη του ΗΚΓ.

●Σύνδρομο Marfan (μπορεί να προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο από ρήξη αορτικού ανευρύσματος)

Πολλές από αυτές τις καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν αιφνίδιο θάνατο είναι γενετικές (γονιδιακές), ή κάποιες χαρακτηρίζονται από γονιδιακή προδιάθεση. ( Χαρακτηριστικά, υπάρχουν ενδείξεις ότι ακόμα και για τη μυοκαρδίτιδα που είναι επίκτητη νόσος, οφειλόμενη συνήθως σε προσβολή της καρδιάς στα πλαίσια ιογενούς λοίμωξης, συμμετέχει στην παθογένεια και κάποια γενετική προδιάθεση που καθιστά ορισμένα άτομα πιο ευάλωτα για να την παρουσιάσουν).

Επιπλέον σε πολλές από αυτές τις καρδιακές παθήσεις, ο αιφνίδιος θάνατος συμβαίνει αρκετά συχνά να είναι η πρώτη εκδήλωση, χωρίς την ύπαρξη "προειδοποιητικών" συμπτωμάτων.

Ο έλεγχος που διενεργείται σε όλους τους αθλητές αρχίζει με τη λήψη του αναμνηστικού.

 Στο αναμνηστικό έμφαση δίνεται στα εξής :

■Αν υπάρχουν συμπτώματα κατά τη σωματική δραστηριότητα,
■Αν υπάρχει ιστορικό κάποιας νόσου ή σημαντικών παραγόντων κινδύνου για στεφανιαία νόσο
■ Λήψη του οικογενειακού αναμνηστικού (αν υπάρχει στην οικογένεια ιστορικό αιφνίδιου θανάτου ή συγκοπτικών επεισοδίων σε σχετικά νεαρή ηλικία ή γνωστό ιστορικό κληρονομικής καρδιακής νόσου).

 Επιπλέον, ο έλεγχος ρουτίνας περιλαμβάνει την αντικειμενική εξέταση της καρδιάς και των πνευμόνων και τη διενέργεια ΗΚΓφήματος. Σημαντικά στοιχεία που οφείλει να ελέγξει ο ιατρός από το ιστορικό (αναμνηστικό) και την αντικειμενική εξέταση αναφέρονται παρακάτω. Η αξιολόγηση των ευρημάτων από το ΗΚΓ περιγράφεται αναλυτικά σε επόμενη παράγραφο.

Στοιχεία από το ιατρικό αναμνηστικό που εντάσσονται στον καρδιαγγειακό έλεγχο πριν από τη συμμετοχή σε αθλητική δραστηριότητα:

Από το ατομικό αναμνηστικό

1.Θωρακικός πόνος , δυσφορία, σφίξιμο ή αίσθημα πίεσης που σχετίζεται με την άσκηση

2. Ανεξήγητη συγκοπή/ ή προσυγκοπτικό επεισόδιο που κρίνεται ότι δεν έχει τα χαρακτηριστικά της βαγοτονίας ή της νευροκαρδιογενούς συγκοπής.

3. Υπερβολική και ανεξήγητη δύσπνοια, κόπωση ή αίσθημα παλμών κατά τη σωματική άσκηση

4. Ιστορικό προηγούμενης ανεύρεσης καρδιακού φυσήματος

5. Ιστορικό αυξημένης αρτηριακής πίεσης

6. Προηγούμενος περιορισμός από τη συμμετοχή σε αθλήματα για ιατρικούς λόγους

7. Τα αποτελέσματα ενδεχόμενου προηγούμενου καρδιολογικού ελέγχου

Από το οικογενειακό ιστορικό:

1. Πρόωρος θάνατος σε έναν συγγενή  πριν από την ηλικία των 50 ετών, που αποδόθηκε σε καρδιακή νόσο.

2. Αναπηρία από καρδιακή νόσο σε στενό συγγενή ηλικίας κάτω των 50 ετών

3. Υπερτροφική ή διατατική μυοκαρδιοπάθεια, σύνδρομο μακρού QT ή άλλες γονιδιακές παθήσεις των καρδιακών διαύλων ιόντων (καναλοπάθειες ή διαυλοπάθειες), σύνδρομο Marfan, ή κλινικά σημαντικές αρρυθμίες, ή γνωστή γονιδιακή καρδιακή πάθηση σε έναν ή περισσότερους στενούς συγγενείς.

Σημαντικά στοιχεία (ευρήματα) από την αντικειμενική εξέταση:

1. Καρδιακή ακρόαση για ενδεχόμενη ύπαρξη παθολογικού καρδιακού φυσήματος

2. Ψηλάφηση των σφύξεων των μηριαίων και κερκιδικών αρτηριών για τον αποκλεισμό της στένωσης του ισθμού της αορτής

3. Παρατήρηση για ενδεχόμενα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συνδρόμου Marfan

4. Μέτρηση αρτηριακής πίεσης στη βραχιόνια αρτηρία

Δοκιμασία κοπώσεως δεν συνιστάται ως εξέταση ρουτίνας σε όλους του αθλητές ηλικίας > 35 ετών λόγω των πολλών ψευδώς θετικών ευρημάτων σε αυτή την ομάδα του πληθυσμού. Ωστόσο δοκιμασία κοπώσεως συστήνεται σε αθλητές που εμφάνισαν συμπτώματα κατά τη σωματική άσκηση ή εκείνους που δεν εμφάνισαν συμπτώματα αλλά με βάση τους παράγοντες κινδύνου θεωρούνται σχετικά υψηλής πιθανότητας για στεφανιαία νόσο. Η δοκιμασία κοπώσεως ενδείκνυται και όταν υπάρχει υποψία για ενδεχόμενη εμφάνιση αρρυθμιών κατά τη σωματική άσκηση, τις οποίες μπορεί να αποκαλύψει, καθώς επίσης και σε ενήλικες που επιθυμούν να ξεκινήσουν για πρώτη φορά πρόγραμμα άθλησης, προκειμένου να ελεγχθεί εξατομικευμένα, η αντοχή τους στην άσκησή, το ενδεδειγμένο ασφαλές επίπεδο σωματικής άσκησης και η καρδιαγγειακή τους υγεία.

Το ηχοκαρδιογράφημα (υπερηχογράφημα καρδιάς) δεν συνιστάται σαν εξέταση ρουτίνας για όλους τους αθλούμενους. Συνιστάται ηχοκαρδιογράφημα όταν το ιστορικό (πχ τα συμπτώματα, ή το οικογενειακό ιστορικό), ή τα ευρήματα από την αντικειμενική εξέταση (πχ καρδιακό φύσημα με χαρακτηριστικά που θέτουν υπόνοια βαλβιδοπάθειας ή υπερτροφικής αποφρακτικής μυοκαρδιοπάθειας), ή τα ευρήματα στο ΗΚΓ  θέτουν υποψία ενδεχόμενης καρδιακής παθήσεως.

Το ΗΚΓ του αθλητή

Το ΗΚΓ είναι πολύτιμο διαγνωστικά επειδή μπορεί να θέσει σε κάποιες περιπτώσεις την υποψία ύπαρξης συγγενούς διαυλοπάθειας ( πχ σύνδρομο μακρού QT, σύνδρομο Brugada),  μυοκαρδιοπάθειας (πχ είναι συχνά παθολογικό σε υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και μάλιστα συχνά πριν εμφανισθεί υπερηχογραφικά η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας) και άλλων διαταραχών ( πχ σύνδρομο προδιέγερσης, διαταραχές αγωγής, αρρυθμίες, κλπ). Ωστόσο το ΗΚΓ ηρεμίας, που συνήθως γίνεται σε όλους τους αθλητές, παρά τη χρησιμότητά του, έχει και μειονεκτήματα. Συγκεκριμένα παρουσιάζει αδυναμία ανίχνευσης κάποιων από τις καρδιακές παθήσεις που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο έναν αθλητή, όπως οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών ή η ενδεχόμενη ύπαρξη πρώιμης στεφανιαίας νόσου, ή το ανεύρυσμα της ανιούσας αορτής. Επιπλέον το ΗΚΓ μπορεί να είναι φυσιολογικό στα αρχικά στάδια κάποιων μυοκαρδιοπαθειών (πχ σε κάποιες περιπτώσεις νωρίς στην εξέλιξη της αρρυθμιογόνου μυοκαρδιοπάθειας-ARVC)

Η συστηματική και σχετικά έντονη σωματική άσκηση (≥ 4 ώρες/ εβδομάδα) προκαλεί μεταβολές στο ΗΚΓ που σχετίζονται με προσαρμοστικές μεταβολές της καρδιάς στην άσκηση, όπως η αύξηση των διαστάσεων των καρδιακών κοιλοτήτων και ο αυξημένος τόνος του παρασυμπαθητικού κατά την ηρεμία (βαγοτονία). Αυτές οι προσαρμοστικές μεταβολές οδηγούν σε κάποιες μεταβολές στο ΗΚΓ, που σε αθλητές αξιολογούνται ως φυσιολογικά ευρήματα και δεν οδηγούν σε περαιτέρω έλεγχο.

Τέτοια ΗΚΓφικά ευρήματα, τα οποία σε ασυμπτωματικούς αθλητές χωρίς οικογενειακό ιστορικό κληρονομικής καρδιακής νόσου ή αιφνίδιου θανάτου σε νεαρή ηλικία,  δεν απαιτούν περαιτέρω έλεγχο του αθλητή είναι τα εξής:

■Ατελής αποκλεισμός του δεξιού σκέλους

■Κριτήρια δυναμικού του QRS ενδεικτικά διάτασης της αριστερής ή της δεξιάς κοιλίας

Τέτοια κριτήρια είναι για την υπερτροφία της αριστερής κοιλίας ο δείκτης Sokolow (άθροισμα δυναμικών R V5 ή V6 + S V1 > 35 mm) ή το υψηλό κύμα R στηV4, V5 ή V6  > 26 mm, ενώ για την υπερτροφία της δεξιάς κοιλίας είναι ο δείκτης (κριτήριο) Sokolow-Lyon για τη δεξιά κοιλία (άθροισμα δυναμικών R V1 + S V5 ή V6  ≥ 11 mm).

Γενικά η ύπαρξη τέτοιων κριτηρίων αυξημένου δυναμικού ενδεικτικού υπερτροφίας κοιλίας σε αθλητές θεωρείται αθώο εύρημα, σχετιζόμενο με τις μεταβολές στο ΗΚΓ που προκαλεί η άσκηση, αν δεν υπάρχουν άλλες συνοδές αλλοιώσεις στο ΗΚΓ, όπως αρνητικά Τ, κατάσπαση ST ή παθολογικά κύματα Q.

■ΗΚΓφική εικόνα πρώιμης αναπόλωσης. Χαρακτηρίζεται από ανάσπαση του σημείου J ≥ 0,1 mV (1 mm) με ανάσπαση του τμήματος ST με το κοίλο προς τα πάνω και υψηλά οξυκόρυφα κύματα T. Αυτά τα ευρήματα παρατηρούνται συνήθως στις προκάρδιες και τις κατώτερες απαγωγές. Συχνά υπάρχει στο τέλος του QRS και ένα μικρό αιχμηρό κύμα, « σαν αγκίστρι» (κύμα J). Αυτό είναι το σύνηθες πρότυπο της πρώιμης αναπόλωσης και παρατηρείται συχνά σε υγιή άτομα και ιδιαίτερα σε νεαρούς αθλητές της λευκής ή της μαύρης φυλής  (γενικά η πρώιμη αναπόλωση είναι ακόμα πιο συχνή στη μαύρη φυλή και πιο συχνή στο άρρεν φύλο σε σύγκριση με το θήλυ).

■Σε αθλητές της μαύρης φυλής παρατηρείται συχνά και ένα διαφορετικό πρότυπο πρώιμης αναπόλωσης: Ανάσπαση ST με το κυρτό προς τα άνω που ακολουθείται από αρνητικό T στις απαγωγές V1-V4 . Και αυτό το πρότυπο θεωρείται φυσιολογική παραλλαγή στους έγχρωμους αθλητές.

■Σε αθλητές < 16 ετών αρνητικά Τ στις απαγωγές V1-V3

■Φλεβοκομβική βραδυκαρδία (εκτός αν είναι πολύ έντονη με καρδιακή συχνότητα ≤ 30/λεπτό) ή φλεβοκομβική αρρυθμία ( η διακύμανση της καρδιακής συχνότητας με τις αναπνευστικές κινήσεις με αύξησή της στην εισπνοή και ελάττωση στην εκπνοή).

■Έκτοπος κολπικός ρυθμός (τα κύματα P έχουν διαφορετική μορφολογία από τα φλεβοκομβικά, πχ αρνητικά P στις κατώτερες απαγωγές αν υπάρχει χαμηλός κολπικός ρυθμός ή στεφανιαίος ρυθμός)

■Κομβικός ρυθμός ( junctional rhythm) Ο κομβικός ρυθμός είναι εκείνος στον οποίο η καρδιακή διέγερση ξεκινά από σημείο κοντά στον κολποκοιλιακό κόμβο ή εντός αυτού.  Είναι βραδύς ρυθμός < 60 παλμών/ λεπτό, το κύμα P συχνά δεν διακρίνεται, ενώ όταν διακρίνεται βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση από το QRS και είναι ανάδρομο δηλ. αρνητικό στις κατώτερες απαγωγές. Τα συμπλέγματα QRS έχουν φυσιολογική διάρκεια (στενά) εκτός αν υπάρχει αποκλεισμός σκέλους. ( Όταν ο κομβικός ρυθμός έχει καρδιακή συχνότητα > 60/λεπτό, τότε λέγεται επιταχυμένος κομβικός ρυθμός. Σε αθλητές, λόγω της βαγοτονίας, όταν παρουσιάζεται κομβικός ρυθμός, πρόκειται για κομβικό ρυθμό εκ διαφυγής, δηλ. κομβικό ρυθμό με χαμηλή καρδιακή συχνότητα και όχι για επιταχυμένο κομβικό ρυθμό).

■Πρώτου βαθμού κολποκοιλιακός αποκλεισμός (εκτός αν είναι πολύ εκσεσημασμένος με διάστημα PR ≥ 400 msec)

■Κολποκοιλιακός αποκλεισμός δεύτερου βαθμού Mobitz -I (Wenckebach)

Σημειώνεται ότι τα βραδυκαρδικά ευρήματα (φλεβοκομβ. βραδυκαρδία, φλεβοκομβ. αρρυθμία, έκτοπος κολπικός ρυθμός, κομβικός ρυθμός, πρώτου βαθμού κολποκοιλ. αποκλεισμός , καθώς επίσης και ο κολποκοιλ. αποκλεισμός Mobitz I , οφείλονται σε βαγοτονία (αυξημένη δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού και ελαττωμένη δραστηριότητα του συμπαθητικού). Θεωρούνται φυσιολογικά ευρήματα όταν υπάρχουν στο ΗΚΓ ηρεμίας ατόμων που ασχολούνται με συστηματική αθλητική δραστηριότητα. Φυσιολογικά αν γίνει και δεύτερο ΗΚΓ αμέσως αφού υποβάλλουμε τον αθλητή σε σωματική δραστηριότητα, βλέπουμε ότι υποχωρούν αυτές οι διαταραχές, αυξάνεται η καρδιακή συχνότητα και υπάρχει φυσιολογικός φλεβοκομβικός ρυθμός.

Ενδιάμεσης σημασίας ευρήματα στο ΗΚΓ των αθλητών. Αυτά τα ευρήματα σε ασυμπτωματικούς αθλητές χωρίς οικογενειακό ιστορικό κληρονομικής καρδιακής νόσου ή αιφνίδιου θανάτου σε νεαρή ηλικία,  όταν είναι μεμονωμένα δεν απαιτούν περαιτέρω έλεγχο. Ωστόσο όταν συνυπάρχουν στο ΗΚΓ δύο ή περισσότερα από αυτά τα ευρήματα, τότε χρειάζεται περαιτέρω καρδιολογικός έλεγχος. Αυτά τα ευρήματα είναι

●Αποκλεισμός (πλήρης) του δεξιού σκέλους (RBBB), που ως γνωστόν χαρακτηρίζεται από μορφολογία rSR΄στην απαγωγή V1,  κύμα S ευρύτερο από το R στην απαγωγή V6 και διάρκεια του συμπλέγματος QRS ≥120 msec.

●Αριστερή απόκλιση του άξονα QRS (-30 έως -90°)

●Δεξιά απόκλιση του άξονα QRS (> 120°)

●Μορφολογία κύματος P ενδεικτική διάτασης του αριστερού κόλπου ( κύμα P  με διάρκεια >120 msec στις απαγωγές I ή II ή  όταν υπάρχει στην απαγωγή V1 εμβαδό του τελικού αρνητικού τμήματος του P ≥ 1 mm²)

●Μορφολογία κύματος P ενδεικτική διάτασης του δεξιού κόλπου (ύψος του κύματος P ≥ 2,5 mm κατώτερες απαγωγές, δηλ. τις II, III, ή aVF).

Ευρήματα στο ΗΚΓ αθλητών τα οποία είναι παθολογικά και πρέπει να οδηγούν σε περαιτέρω καρδιολογικό έλεγχο:

►Αποκλεισμός (πλήρης) του αριστερού σκέλους (LBBB)

►Διάρκεια του QRS ≥ 140 msec  (3,5 mm)

►Εικόνα συνδρόμου προδιέγερσης (Wolf Parkinson White)

►Εικόνα συνδρόμου Brugada τύπου 1

►Παρατεταμένο διάστημα QT

►Κύμα έψιλον (θέτει υπόνοια αρρυθμιογόνου μυοκαρδιοπάθειας)

►Παθολογικά κύματα Q

►Κατάσπαση ST

►Αρνητικά κύματα Τ σε απαγωγές με θετικό QRS (εξαιρούνται τα αρνητικά Τ στις απαγωγές V1-V3 σε άτομα ηλικίας <16 ετών)

►Σοβαρή φλεβοκομβική βραδυκαρδία με καρδιακή συχνότητα ≤ 30/λεπτό

►Μεγάλη παράταση του διαστήματος PR ≥ 400 msec (10 mm)

►Κολποκοιλιακός αποκλεισμός δεύτερου βαθμού Mobitz -II

►Πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός (τρίτου βαθμού)

►Έκτακτες κοιλιακές συστολές  σε αριθμό ≥ 2 σε ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα διάρκειας 10 δευτερολέπτων

►Κολπική ταχυαρρυθμία

►Κοιλιακές αρρυθμίες (πχ ριπές μη εμμένουσας κοιλιακής ταχυκαρδίας)

Οι αθλητές που έχουν παθολογικά ευρήματα στο ΗΚΓ πρέπει να διακόψουν την άθληση μέχρι να ολοκληρωθεί ο περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος, προκειμένου να διευκρινισθεί αν υπάρχει ή όχι κάποια καρδιακή διαταραχή και αν είναι ασφαλής ή όχι η συνέχιση της αθλητικής δραστηριότητας.

Εικόνα: Ασυμπτωματικός νεαρός αθλητής. Αντικειμενική εξέταση χωρίς παθολογικά ευρήματα. Δύναται να αθλείται χωρίς κίνδυνο ή χρειάζεται περαιτέρω έλεγχο ; Δίνεται το ΗΚΓ του: 

Απάντηση  

Φλεβοκομβικός ρυθμός, φυσιολογικός άξονας QRS. Η εικόνα της ανάσπασης ST στις απαγωγές  V1, V2 μπορεί να θεωρηθεί ως πρώιμη αναπόλωση και δεν αξιολογείται ως παθολογικό εύρημα. Ωστόσο διακρίνονται αρνητικά κύματα Τ στις απαγωγές ΙΙ, ΙΙΙ, avF, V5 και μικρή κατάσπαση ST  στην απαγωγή V6. Όπως αναφέρεται στο κείμενο παραπάνω, αυτές οι διαταραχές, αν και φαίνονται ήπιες στην προκειμένη περίπτωση, πρέπει να αποτελέσουν αφορμή για περαιτέρω έλεγχο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το πρώτο υπερηχογράφημα δεν είχε μείζονα ευρήματα, ωστόσο υπήρχαν ενδείξεις διαστολικής δυσλειτουργίας από το ιστικό Doppler του μιτροειδικού δακτυλίου (χαμηλό κύμα e'), που δεν αναμένεται σε ένα υγιές νεαρό άτομο. Το πιο σημαντικό είναι ότι κατά τον έλεγχο της οικογένειας, διαγνώσθηκε υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια κορυφής στον πατέρα του εξεταζόμενου αθλητή. Ο εξεταζόμενος αποκλείστηκε από τη συμμετοχή σε ανταγωνιστικά αθλήματα και μετά από παρέλευση ετών, εμφάνισε και ο ίδιος τυπικά ηλεκτροκαρδιογραφικά και υπερηχογραφικά ευρήματα υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας κορυφής. (Περίπτωση από ομιλία Δρ. Άρη Αναστασάκη σε σεμινάριο υπό την αιγίδα της ΕΚΕ).

Ο περαιτέρω καρδιολογικός έλεγχος ανάλογα με το είδος του παθολογικού ευρήματος στο ΗΚΓ και την κατά περίπτωση διαγνωστική υποψία μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες εξετάσεις όπως ηχοκαρδιογράφημα (το οποίο αποτελεί συχνά την πρώτη εξέταση που γίνεται σε αθλητές με παθολογικό ΗΚΓ), δοκιμασία κοπώσεως,  Holter καρδιακού ρυθμού εικοσιτετραώρου, μαγνητική τομογραφία καρδιάς, παραπομπή για εκτίμηση από εξειδικευμένο αρρυθμιολόγο –ηλεκτροφυσιολόγο (σε κάποιες περιπτώσεις και με τη διενέργεια ηλεκτροφυσιολογικής μελέτης) και σε πολλές περιπτώσεις καρδιολογική εξέταση στενών συγγενών αν υπάρχει υποψία για κάποια κληρονομική καρδιακή νόσο. Τονίζεται επίσης η μεγάλη σημασία του καρδιολογικού ελέγχου των στενών συγγενών κάθε ατόμου που διαγιγνώσκεται με κληρονομική καρδιακή νόσο, ως μέσο που μπορεί να οδηγήσει στην πρόληψη αιφνίδιου θανάτου σε κάποια άλλα άτομα που ενδεχομένως έχουν αδιάγνωστη νόσο. 

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Σύνδεσμος:Βιβλίο Καρδιολογίας-Περιεχόμενα

Βιβλιογραφία 

Maron BJ, et al. Recommendations and Considerations Related to Preparticipation Screening for Cardiovascular Abnormalities in Competitive Athletes: 2007 Update A Scientific Statement From the American Heart Association Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism. Circulation 2007;115;1643-1655. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/circulationaha.107.181423

Βίντεο:  Ο προαθλητικός έλεγχος και το ΗΚΓ των αθλητών